کتاب الحاوی:
الحاوی مهمترین و مفصل‌ترین تألیف رازی است که در حقیقت دایرة‌المعارف پزشکی بوده و در‌آن بیماریهای مختلف و درمان آنها مورد‌بحث قرار‌گرفته و نظریات پشتیبان با ذکر مأخذ ذکر‌شده است. رازی ۱۵سال برای نوشتن این اثر وقت صرف‌کرده است. این کتاب که «الجامع‌الکبیر» نیز نامیده می‌شود، پس‌از مرگ رازی و به‌همت «ابن‌عمید» وزیر «رکن‌الدوله‌دیلمی» و توسط شاگردان رازی مرتب شد. این کتاب در قرن ۱۳میلادی به‌زبان لاتین ترجمه شده و بعداً بارها به‌چاپ رسید.
الحاوی به‌مدت چندین قرن مهمترین و معتبرترین مرجع طبی جهان متمدن بوده است. رازی دراین کتاب مباحث پزشکی را در ۲۲ فصل جداگانه شرح داده شده‌است.
طب‌الرضا:
کتابی به‌نام «طب الرضا» به امام علی‌بن‌موسی‌الرضا هشتمین پیشوای شیعیان منسوب است که به‌نظر می‌رسد پس‌از وفات حضرت و با‌توجه به برخی از فرمایش‌های ایشان تدوین شده و بعداً شارحین و نسخه‌نویسان، بسیاری‌از مطالب را به‌آن افزوده باشند.
در مقدمه‌ی این کتاب آمده است: حضرت امام رضا حاذق و کاردان بود ولی به‌طور رسمی طبابت نمی‌فرمود. در طب‌الرضا از بهداشت انسان، زیان افراط در خوردن گوشت شکار و گوشت‌گاو، فایده‌ی گوشت ماهی و شیر و رعایت بهداشت مطالبی آمده‌است.
دوران طلایی پزشکی ایران:
در سده‌های چهارم تا هفتم هجری که اوج تمدن ایران بعد‌از اسلام است، پزشکی ایران نیز دوران زرین خود را طی‌کرد و ارمغان‌های همیشه جاویدی همچون محمدبن‌زکریای‌رازی، علی بن محبوسی اهوازی، شیخ‌الرئیس بوعلی‌سینا، ابوریحان بیرونی، سیداسماعیل جرجانی و دانشمندان بزرگ دیگری را تقدیم عالم بشریت نمود.در جهان‌اسلام پزشکان مسلمان در محیط اندیشه و تحقیق، به‌کار پژوهش و تدریس پزشکی که میراث یونان و ایران باستان بود پرداختند.
ژرف‌نگری در کتب دنیاطلبی دنیای قدیم که به طب‌یونانی معروف بود، منجر به یافتن نواقص این علوم و کمال‌یافتن پزشکی گردید.
حکیم مسیری:
حکیم مسیری، سراینده‌ی «دانشنامه‌ی پزشکی»، نخستین کسی است که از او کتابی در علم‌پزشکی به‌زبان شعر فارسی باقی‌مانده است.
وی درسال324 هجری قمری در خراسان زاده شد. مسیری پزشکی را نزد اساتید فن تحصیل‌کرد و سال‌ها در‌آن به تجربه پرداخت و خود در بعضی موارد شیوه‌های ابداعی داشت و شاگردانی را تربیت‌کرد.
ارزش دانشنامه در مطالب طبی به خاطر آن است که دراین کتاب بیماریهای مختلف بدن از سر تا پا همراه با درمانهای آنها گفته شده و گاه‌به‌گاه پند و نصیحتی نیز برای طبیبان جوان یادآوری شده است. در دانشنامه‌ی پزشکی حکیم مسیری، بیماری هاری مورد دقت قرار‌گرفته و مسمومیت‌های غذایی ناشی‌از غذاهای گوشتی مانده و شیر و ماهی فاسد نیز ذکر گردیده است.
ابن مسکویه:
ابوعلی احمدبن محمدبن یعقوب مسکویه معروف به ابن‌مسکویه، طبیب، کیمیادان، مورخ، فیلسوف بزرگ و شیمی‌دان ایرانی است که در سال ۳۲۵ قمری در ری زاده شد و درسال 420 قمری در اصفهان درگذشت.
ابن‌مسکویه در فلسفه، اخلاق، پزشکی و کیمیا سرآمد دوران خویش بود و حوزه‌ی تدریس داشت. از مهمترین کتاب‌های وی «تجارب الامم» در تاریخ جهان و «تهذیب الاخلاق» در فلسفه و اخلاق و «الحکمة الخالده» است.
ابن مسکویه پزشک برجسته‌ای بود و او را بقراط دوم نامیده‌اند. او مدتی طبیب خوارزم‌شاه بود و بوعلی‌سینا را در دربار او ملاقات کرد.
ابن‌خمار:
«ابوالخیر حسن‌بن سواربن بابابهنام» از طبیبان دانشمند و فیلسوفان و مترجمان ایرانی ـ مسیحی است که در اواخر عمر به اسلام گروید. وی درسال ۳۳۱ه.ق در بغداد زاده شد و نزد استادانی چون یحیی‌بن عدی، حکمت را فراگرفت و پس‌از فتح خوارزم توسط سلطان محمود‌غزنوی همراه وی به غزنه آمد و در آنجا به طبابت پرداخت.
ابن‌خمار در پزشکی سرآمد بود به‌طوری‌که وی را جانشین بقراط‌حکیم و جالینوس می‌دانستند. ابن هندو که از شاگردان وی بوده می‌گوید که شیخ الرئیس بوعلی‌سینا آرزوی دیدار وی را داشته است. ابن‌خمار کتاب‌هایی در حکمت و طب نیز نوشته است. وفات ابن‌خمار باید قبل از ۴۲۱هجری‌قمری بوده باشد.
علی‌بن‌عباس محبوسی اهوازی:
علی‌بن عباس‌محبوسی اهوازی، سومین شخصیت بزرگ پزشکی ایران و جهان‌اسلام است. وی درحدود نیمه‌ی اول سده‌ی چهارم هجری قمری متولد شد. ابوریحان‌بیرونی از این پزشک در «صَیْدَنه» بارها یاد‌کرده است. علی‌بن‌عباس طب را در فارس و نزد ابوماهر فراگرفت. وی در زمان «عضدالدوله دیلمی» شهرت و احترام بسزایی کسب‌کرد و شاهکار خود یعنی کتاب «کامل الضاعه یا طب ملکی» را به‌نام او نگاشته است. کتاب طب‌ملکی، مجموعه‌ی طبی ارزنده و گنجینه‌ای از دانش می‌باشد که پزشکی نظری و علمی یک‌جا در آن گردآوری شده‌است.
ابومنصور هروی:
«ابومنصور موفق‌بن علی هروی»، داروساز و پزشک بزرگ ایرانی است که در قرن چهارم هجری می‌زیست و نخستین کتاب داروسازی به‌زبان فارسی را به‌نام «الانبیه عن‌حقایق الادویه» نگاشت. از این کتاب نسخه‌ای به خط اسدی‌طوسی (شاعر و مؤلف گرشاسب‌نامه و لغت فُرس) در کتابخانه وین موجود است. این نسخه در وین با ترجمه‌ی لاتین چاپ‌شده و در تهران نیز درسال۱۳۴۶ به‌چاپ رسیده است.
در‌این‌کتاب آثارپیشینیان ازقبیل بقراط، ارسطو، جالینوس و رازی بررسی و به بیماریهای مشترک انسان و دام نیز اشاره‌هایی شده‌است.
اخوینی بخارایی:
«ابوبکر ربیع‌بن‌احمد الاخوینی» مؤلف کتاب «هدایته و المتعلمین فی‌الطب» پزشکی از مردم بخاراست که در سده‌ی چهارم هجری می‌زیسته است. وی به طبابت اشتغال داشته و دراین کار شهره‌ی آفاق بوده است. وی را به‌دلیل توفیقی که درمعالجه‌ی بیماران روانی داشته «بچشک دیوانگان» لقب داده‌اند.
اخوینی شاگرد ابوالقاسم مقانمی از شاگردان محمدبن زکریای رازی است. «هدایت‌التعمالین» کهن‌ترین کتاب فارسی پزشکی و دومین کتاب خطی فارسی از‌نظر قدمت می‌باشد که تا‌کنون باقی‌مانده است. این کتاب قرن‌ها از کتب درسی پزشکی ایران بوده‌است.
ابوریحان بیرونی:
ابوریحان محمدبن احمد بیرونی، ریاضیدان، منجم، فیلسوف، داروشناس، جغرافیدان، مهندس و سیاح بزرگ ایرانی است که درسال ۳۶۲ قمری در بیرون خوارزم متولد شد. ابوریحان دارای روح دانش‌پژوه، فکر نکته‌سنج، ذوق سلیم و هوش سرشاری بود. او محیط و قطر کره‌ی‌زمین را محاسبه‌کرد و تحقیقات جغرافیایی زیادی انجام‌داد.
ابوریحان از پیشگامان طب تجربی است که بسیاری از مطالب پزشکی را آزموده است. ابوریحان داروشناس بزرگی بود و کتاب «الصَیْدَنه» او در داروشناسی و گیاهان دارویی، یکی‌از بزرگترین آثار علمی و فرهنگی تمدن‌اسلامی و ایران است. وی در حدود ۱۴۸کتاب تألیف‌کرد و پس‌از عمری تحقیق، درسال ۴۴۰ قمری درگذشت.
ثبت نظر