رتینوپـاتی دیابتی(۲) (بخش پایانی)

چه‌کاری می‌توانید انجام دهید؟

• خلاصه‌ای از سابقه ابتلا به دیابت خود بنویسید، این خلاصه شامل زمان تشخیص، داروهایی که در‌حال‌حاضر برای دیابت مصرف می‌کنید، دارو‌هایی که در گذشته استفاده می‌کردید، متوسط میزان قند‌خون شما در هفته‌های اخیر و آخرین خوانش‌های هموگلوبین A1C شما که اگر آنها را بدانید بسیار کمک‌کننده است.

• لیستی از داروهای دیگری که مصرف می‌کنید، همراه با اطلاعات دوز آن تهیه‌ کنید. نام و دوز هرویتامین یا مکمل مورد مصرف خود را نیز بنویسید.

• در‌صورت ‌وجود ناراحتی، هرگونه علائمی ‌را ‌که ‌تجربه ‌می‌کنید یادداشت نمایید، حتی علائمی که ممکن‌است بی‌ارتباط با مشکلات بالقوه چشم به نظر برسند چون شرایط‌و‌بیماری‌های‌دیگر‌نیز می‌تواند بر سلامت‌چشم شما تأثیر بگذارد.

• از یکی از اعضای خانواده یا دوستـان بخواهیـد در‌ صورت امکان شما را همراهی کنند. گاهی یادآوری تمام اطلاعات ارائه‌شده دشوار است و فرد همراه شما ممکن‌است چیزی را که شما از‌دست‌داده یا فراموش کرده‌اید، به‌یاد‌ داشته ‌باشد.‌ به‌علاوه، چون مردمک چشم‌های شما مدتی پس از معاینه، متسع باقی خواهند ماند باید یک فرد همراه برای به خانه رساندن شما در دسترس باشد.

• سئوالات خـود از دکتــر را یادداشت کنید.

تهیه‌ی لیستی از سئوالات ممکن‌است به‌شما کمک‌کند به تمام نکات مهم بپردازید. برخی از سئوالات اساسی که باید برای رتینوپاتی دیابتی از دکتر خود بپرسید عبارتند از:

• چرا دیابت بر بینایی تأثیر می‌گذارد؟

• آیا من به آزمایش دیگری نیز نیاز‌دارم؟

• این وضعیت‌موقت است یا دراز‌مدت؟

• چه درمان‌هایی در دسترس است و شما کدام را توصیه می‌کنید؟

• چه نوع عوارض جانبی می‌توانم از درمان انتظار داشته باشم؟

• من مشکل سلامتی دیگری هم دارم. چگونه می‌توانم آنها را به بهترین‌شکل با هم مدیریت‌کنم؟

• اگر قند‌خون خود را کنترل کنم، علائم چشمی من از بین خواهد رفت؟

• اهداف قند خون من برای محافظت از چشم‌ها چه باید باشد؟

• آیا بروشور یا نمونه‌های چاپ شده دیگری هست که بتوانم با خود ببرم؟ چه‌وب سایتی را پیشنهاد می‌کنید؟

• از پرسیدن سوالات اضافی علاوه‌بر سئوالاتی که آماده‌کرده‌اید تا از دکتر خود بپرسید، پرهیز نکنید.

معاینه چشم با مردمک‌های متسع، بهترین‌راه تشخیص رتینوپاتی‌دیابتی است. برای این معاینه،چشم‌پزشک شما قطراتی از یک داروی متسع‌کننده‌ی مردمک را در چشمان‌تان می‌ریزدکه مردمک‌های شما را کاملاً باز می‌کند. این کار اجازه می‌دهد دکتر شما دید بهتری از داخل چشم به‌دست آورد. قطره ممکن‌است باعث شود دید نزدیک شما تا چند ساعت بعد که اثر قطره از‌بین می‌رود، تار‌شود.

در طول معاینه، چشم‌پزشک شما به‌دنبال موارد زیر خواهد بود:

• حضور یا نبود آب مروارید.

• عروق خونی غیر طبیعی.

• تورم، خون یا رسوبات چربی در شبکیه.

• رشد عروق خونی جدید و بافت اسکار در شبکیه.

• خونروی در ماده‌ی شفاف ژله مانندی که مرکز چشم را پر می‌کند (زجاجیه).

• جداشدگی شبکیه.

• شرایط غیرعادی در عصب بینایی؛

علاوه‌بر این، دکتر ممکن است:

• بینایی شما را تست کند؛

• فشار‌چشم شما را برای ارزیابی گلوکوم اندازه‌گیری نماید.

• آنژیــوگرافی‌فلورسئیـن (Fluorscein angiography):

ممکن‌است چشم‌پزشک شما یک تست عکاسی از شبکیه به‌نام آنژیوگرافی‌فلورسئین را به‌عنوان بخشی از معاینه چشم انجام‌دهد. اول، دکتر مردمک‌های شما را گشاد می‌کند و تصاویری از داخل چشمان‌تان می‌گیرد. سپس یک رنگ خاص را به بازوی شما تزریق می‌نماید. با گردش ‌رنگ با گردش‌خون در چشمان شما، تصاویر بیشتری تهیه خواهد شد. دکتر می‌تواند از این تصاویر برای اشاره دقیق به رگ‌های خونی بسته، شکسته یا در حال نشت مایع استفاده‌کند.

• توموگرافی پیوستگی نـوری (OpticalCoherence Tomography):

ممکن‌است دکتر چشم شما معاینه توموگرافی پیوستگی نوری (OCT) را درخواست کند. این آزمون امکان تصویربرداری، سطح مقطعی از شبکیه را فراهم می‌کند و ضخامت آن را نشان می‌دهد و کمک‌می‌کند تعیین‌کنیم که آیا مایع به داخل بافت‌شبکیه نشت کرده یا خیر. پس از آن نیز معاینات OCT‌ را می‌توان برای نظارت‌بر نحوه عملکرد درمان به‌کار برد.

درمان تا حد زیادی به نوع رتینوپاتی دیابتی شما بستگی دارد و از شدت رتینوپاتی و چگونگی پاسخ آن به درمان‌های قبلی نیز تأثیر می‌پذیرد.

• رتینوپاتی دیابتی اولیه:

اگر شما رتینوپاتی‌دیابتی غیرتکثیری(NPDR) داشته باشید، ممکن‌است به درمان فوری نیاز نداشته باشید.با این حال، چشم‌پزشک شما، چشم هایتان را به دقت بررسی می‌کند تا مشخص شود که به درمان نیاز دارید یا خیر.

همچنین کار با دکتر دیابت (متخصص غدد) شما ممکن‌است برای برداشتن قدم‌های بعدی برای بهبود مدیریت دیابت‌تان مفید باشد. خبر‌خوب این است که کنترل خوب قند‌خون در مرحله‌ی خفیف یا متوسط رتینوپاتی دیابتی معمولاً می تواند سرعت پیشرفت آن را کاهش دهد.

رتینوپاتی‌دیابتی پیشرفته:

اگر به رتینوپاتی دیابتی تکثیری(PDR) مبتلا باشید، به درمان جراحی فوری نیاز خواهید داشت.گاهی برای رتینوپاتی دیابتی غیر تکثیری شدید نیز عمل جراحی توصیه می‌شود. گزینه ها بسته به مشکلات خاص شبکیه چشم شما می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• درمـان بـا لیــزر کانــونی (Focal Laser Tratment):

این درمان لیزری که به عنوان فوتوکوآگولاسیون (انعقاد نوری) نیز شناخته می‌شود، می‌تواند نشت خون و مایع در چشم را متوقف یا کند سازد. این درمان در مطب دکتر یا کلینیک چشم انجام می‌شود. در این روش، نشت از عروق خونی غیر طبیعی با سوختگی لیزر درمان می‌شود. درمان لیزر کانونی معمولاً در یک جلسه انجام می‌شود و پس از آن دید شما حدود یک‌روز تار خواهد بود و گاهی متوجه لکه‌هایی کوچک در میدان دید خود می‌شوید که به درمان با لیزر مربوط هستند و معمولاً در‌عرض چند هفته از بین می‌روند. با این حال اگر قبل از جراحی تاری دید ناشی از تورم ماکولای مرکزی داشته باشید ممکن‌است بینایی طبیعی خود را به‌طور‌کامل باز‌نیابید. اما دید در برخی موارد بهبود پیدا می‌کند.

• درمان بـا لیــزر پــراکنده (Scatter Laser Treatment):

این درمان لیزری که به عنوان فوتوکوآگولاسیون کل شبکیه شناخته می‌شود، می‌تواند عروق‌خونی غیرطبیعی را کوچک کند. این کار نیز در مطب یا کلینیک چشم انجام می‌شود. در این روش، مناطق دور از ماکولای شبکیه با سوختگی لیزر پراکنده درمان می‌شوند. سوختگی باعث کوچک‌شدن عروق‌خونی غیر‌طبیعی جدید و ایجاد اسکار می‌شود. درمان با لیزر پراکنده معمولاً در دو یا چند جلسه صورت می‌گیرد و دید شما حدود یک روز پس از عمل تار خواهد بود. پس از عمل، احتمال ازدست‌دادن جزیی دید محیطی یا دید در شب وجود‌دارد.

• ویتـرکتـومی:

این ‌روش‌ ‌رامی‌توان ‌برای حذف‌خون از مرکز چشم (زجاجیه) ‌و همچنین هرگونه ‌بافت‌اسکار ‌کشیده ‌شده روی شبکیه به‌کار برد. این کار در یک مرکز جراحی روزانه یا بیمارستان با استفاده از بی‌حسی‌ موضعی یـــا بیهوشی عمومی انجام می‌شود.در‌این روش، دکتر شکاف کوچکی در چشم شما ایجاد می‌کند. بافت اسکار و خون در چشم با ابزارهای ظریف حذف ‌و ‌با‌ محلول ‌نــمک ‌(Salin‌ normal) جانشین می‌شوند که به حفظ شکل طبیعی چشم شما کمک ‌می‌کنـد. گاهی باید یک حباب گاز را برای کمک به‌اتصال دوباره شبکیه در حفره چشم قرار داد. اگر این حباب در چشم شما قرار‌گیرد شاید نیاز باشد تا وقتی حبـاب‌های‌گاز پراکنـده شوند (اغلب چند روز) در موقعیت دمر(Face down) بمانید. شما باید از یک پانسمان چشمی‌و قطره‌های‌چشمی‌دارویی برای چند روز یا چند هفته استفاده کنید. ویترکتومی ممکن است به دنبال یا همراه با درمان لیزری انجام شود.

جراحی، درمان قطعی (cure) نیست اما اغلب باعث کاهش یا توقـف پیشــرفت رتینوپاتی‌‌دیابتی می‌شود. از آنجا که دیابت یک بیماری مادام‌العمر است، احتمال آسیب آینده شبکیه و از دست‌دادن بینایی وجود دارد و شما حتی پس از درمان رتینوپاتی‌دیابتی نیز به معاینات چشم منظم نیاز دارید. ممکن‌است در برخی موارد، درمان اضافی توصیه‌شود.

پژوهشگران در حال بررسی درمان‌های جدید برای رتینوپاتی دیابتی، از جمله داروهایی هستند که ممکن‌است به جلوگیری از تشکیل رگ‌های خونی غیرطبیعی در چشم کمک کنند. برخی از این داروها برای درمان تورم‌های موجود یا رگ‌های خونی غیر‌طبیعی به طور مستقیم به چشم تزریق می‌شوند. این درمان ها امیدوارکننده به نظر می‌رسند اما هنوز در آزمایش‌های بلند‌مدت مورد بررسی قرار نگرفته‌اند.

ممکن است شما در مورد درمان‌های طبیعی یا داروهای خانگی بشنوید یا بخوانید ولی در حال حاضر هیچ جانشین اثبات شده یا درمان مکملی برای درمان قطعی دیابت یا رتینوپاتی‌دیابتی وجود‌ندارد. نباید درمان‌های استاندارد را برای امتحان روش‌های درمانی اثبات نشده به تأخیر بیاندازید. درمان زودرس بهترین راه برای جلوگیری از از دست‌دادن بینایی است.

چند درمان جانشین، مزایایی را برای افراد مبتلا به رتینوپاتی‌دیابتی نشان داده‌اند اما تحقیقات بیشتری مورد‌نیاز است تا بفهمیم آیا این درمان‌ها موثر و بی‌خطر هستند یا خیر. درمان های جانشین بالقوه عبارتند از:

• گیاه Bilberry

• گیاه Bootcher’s broom

• گیاه جینکوبیلوبا

• عصاره‌ی هسته انگور

•Pycnogenol (پوست درخت‌کاج)

مطمئن شوید که دکتر شما از مصرف هر نوع داروی گیاهی یا مکمل باخبر  باشد چون آنها پتانسیل تداخل با داروهای دیگر یا ایجاد عوارضی در جراحی مانند خونریزی بیش از حد را دارند.

این تصور که ممکن‌است دید خود را از دست‌دهید ممکن‌است ترسناک باشد؛ شما می‌توانید در این مورد از گفتگو با یک روان‌درمانگر بهره‌مند شوید. دکتر شما‌می‌تواند امکان ارجاع به روان‌درمانگر را برای شما فراهم کند یا ممکن‌است دریابید که همراهی و تشویق یک گروه پشتیبانی می‌تواند به شما کمک‌کند. از دکترتان درباره گروه‌های حمایتی افراد مبتلا به رتینوپاتی‌دیابتی در منطقه خود سئوال‌کنید (انجمن‌های دیابتی).

اگر قبلاً مقداری از دید خود را از دست داده‌اید، از دکتر خود در مورد محصولات و خدمات دید کم که می تواند زندگی روزمره‌تان را آسان‌تر کند، سئوال کنید. در این زمینه، لنزهای ویژه، ذره‌بین‌ها و ذره بین های ویدیویی موجود است.

اگر شما دیابت دارید، خطر ابتلا به رتینوپاتی دیابتی را با انجام موارد زیر کاهش دهید:

• به مدیریت دیابت خود متعهد باشید. غذا خوردن سالم و فعالیت بدنی را به بخشی از زندگی روزمره خود بدل‌کنید. سعی کنید در هفته حداقل150 دقیقه فعالیت هوازی متوسط مانند راه‌رفتن داشته ‌باشید. داروهای دیابت خوراکی یا انسولین را طبق راهنمایی پزشک مصرف کنید.

• برمیـزان قنــد‌خـون خود نظارت داشته باشید. ممکن‌است چند بار در روز نیاز به بررسی و ثبت میزان قند‌خون خود داشته باشید و اگر بیمار یا تحت استرس باشید، شاید اندازه‌گیری در دفعات بیشتری لازم باشد. نظارت دقیق تنها روش اطمینان از باقی ماندن میزان قند‌خون در محدوده هدف شما است. از دکتر خود بپرسید که‌ با چه فواصلی بایــد قند‌خون خود را تست‌کنید.

• در‌مورد آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله از دکتــر خود سئوال کنــید. آزمایــش  هموگلــوبــین گلیکوزیله یا هموگلوبین A1C نشان‌دهنـــده ســطــح متـوسط قند‌خون شما برای دوره دو تا سه ماهه قبل از آزمایش است. هدف A1C ایده‌آل برای اکثر افراد، مقدار زیر 7درصد است. اگر به اهـداف‌ کنتـرل قنـــد‌خون خود رسیده باشید، احتمالا دکتر شما دو بار در سال این آزمایش را انجام خواهد داد اما اگر A1C شما بالاتر از مقدار هدف‌تان باشد، آزمایش در دفعات بیشتر توصیه می‌شود. به یاد داشته باشید که حفظ سطح قند خون نزدیک به نرمال تا حد ممکن، پیشرفت رتینوپاتی دیابتی را کند می‌کند و نیاز به عمل‌جراحی را کاهش می‌دهد.

• فشـار خــون و کلستـرول خود را تحت کنترل قرار دهید. فشارخون و کلسترول بالا، خطر از دست دادن بینایی را افزایش می‌دهد. خوردن غذاهای سالم، ورزش منظم و از دست دادن وزن اضافی می‌تواند در این زمینه کمک کننده باشد. گاهی درمان دارویی نیز مورد نیاز است.

• اگر سیگار می‌کشید یا از دیگر انـواع دخانیــات استفاده می‌کنید، از دکتر خود بخواهید به شما کمک‌کند تا ترک‌کنید. سیگار کشیدن خطر ابتلا به عوارض مختلف دیابت از جمله رتینوپاتی دیابتی را افزایش می‌دهد. در مورد روش‌های تـرک سیـگار یا ترک‌ استفاده از انواع دیگر دخانیات با دکتر خود گفتگو کنید.

• به‌تغییـرات بینـایی توجه کنیــد. معایـــنات چشم سالانه بخش مهمی از برنامه‌ی درمان دیابت شما است. درصورت تجربه تغییرات ناگهانی بینایی یا تاری دید، دید نقطه نقطه یا ناواضح فورا با دکتر چشم خود تماس بگیرید.

به‌خاطــر داشته‌ باشیـد دیابت لزوماً به کاهش‌دیدمنجر نمی‌شود.برعهــده‌گرفتــن یک نقش فعال و مدیــریت‌ دیابت می‌توانیــد در راه‌طولانی پیشگیــری از عـوارض بیماری خود گام بردارید.