تیروئیدیت هاشیموتو یا بیماری هاشیموتو چیست؟

تیروئیدیت هاشیموتو (که تحت عنوان بیماری هاشیموتو یا تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن نیز شناخته شده‌است) یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به غده‌ی تیروئید حمله می‌کند. تیروئیدیت هاشیموتو اولین بیماری خود ایمنی است که تاکنون شناخته شده‌اند.

تیروئیدیت هاشیموتو شایع‌ترین علت کم‌کاری تیروئید اولیه در شمال آمریکا و اروپا است. برطبق آمار کتابخانه‌ی ملی پزشکی آمریکا، ۰/۱٪ تا 5‌٪ از افراد بزرگسال در کشورهای غربی از تیروئیدیت هاشیموتو رنج می‌برند.

انجمن متخصصان غدد آمریکا می‌گوید که حدود 14‌میلیون آمریکایی مبتلا به تیروئیدیت هاشیموتو هستند.

این آمار و ارقام در‌بین زنان هفت برابر بالاتر از مردان است.  تیروئیدیت هاشیموتو در‌بین افراد 45‌تا‌65‌سال شایع‌تر است.

تیروئیدیت هاشیموتو درمیان کودکان کمتر رایج است. با این‌حال، در مناطقی که در‌آن کمبود ید در غذا وجود دارد، ممکن‌است تعداد زیادی از کودکان دچار این بیماری شوند.

بیماری هاشیموتو از علل عمده‌ی گواتر (بزرگ‌شدن غیرسرطانی غده تیروئید) است.

علائم و نشانه‌های تیروئیدیت هاشیموتو چیست؟

تیروئیدیت هاشیموتو به تدریج در طول چند سال پیشرفت می‌کند و باعث آسیب پیش‌رونده‌ی تیروئید می‌شود. سطوح هورمون تیروئید بیمار به تدریج کاهش می‌یابد.

بسیاری از علائم و نشانه‌های این بیماری همان علائم موجود در یک فرد با کم‌کاری تیروئید است، و ممکن‌است برخی‌از علائم زیر را نیز دارا باشد:

•‌ حساسیت غیرطبیـعی به هوای سرد

•‌ افزایش سطح کلسترول خون

•‌ یبوست

•‌ مشکل تمرکز

•‌ افسردگی

•‌ پوست خشک

•‌ گردن بزرگ شده

•‌ صورت متورم، باد‌کرده

•‌ خستگی عمومی

•‌ در زنان، قاعدگی طولانی‌مدت و غیر‌طبیعی‌بودن خونروی

•‌ درد عضلانی

•‌ پوست رنگ پریده

•‌ سفتی، به‌خصوص دست‌ها و پاها

•‌ صدای خشن

•‌ افزایـش وزنی که ناشی‌از پرخوری نباشد

افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید مجموعه‌ی علائم یکسانی را نشان‌نمی‌دهند. مراقبان بهداشت و سلامت متذکر می‌شوند که اگر صدای خشن، یبوست، چهره‌ی پف‌کرده و رنگ‌پریده، پوست خشک دارید و کلا بدون‌هیچ‌دلیل روشنی احساس خستگی می‌کنید، حتماً به دکتر خود مراجعه کنید.

علـل‌تیروئیدیت هاشیموتو چیست؟

تیروئیدیت هاشیموتو یک بیماری خود‌ایمنی است.‌سیستم خود‌ایمنی بیمار آنتی‌بادی تولید می‌کند که به غده‌ی تیروئید حمله کرده و به آن آسیب می‌زند.

سیستم ایمنی بدن طوری طراحی شده است که از ما در مقابل مهاجمان مضر (همانند ویروس‌ها، باکتری‌ها، انگل‌ها و قارچ) محافظت می‌کند. در بیماران مبتلا به تیروئیدیت هاشیموتو، سیستم ایمنی بدن سلول‌های عادی غده‌ی تیروئید خود را به اشتباه به عنوان بافت‌های مضر و خارجی شناخته و به آنها حمله می‌کند.

کارشناسان نمی‌دانند که چرا سیستم ایمنی بدن به این صورت عمل می‌کند. به باور برخی از متخصصان، این بیماری شاید ناشی‌از یک ویروس و یا باکتری، اختلال ژنتیکی و یا  احتمالاً ترکیبی از هردو باشد. تاکنون، هیچ یک از این عوامل محیطی و یا ژنتیکی به‌صورت قانع‌کننده‌ای ثابت نشده است که علت تیروئیدیت هاشیموتو باشند.

تشخیص تیروئیدیت هاشیموتو:

تعداد زیادی از بیماران مبتلا به تیروئیدیت هاشیموتو به اشتباه با سندرم خستگی مزمن، افسردگی، فیبرومیالژیا، یک اختلال اضطرابی، PMS (سندرم پیش از قاعدگی) و یا اختلال خلقی ادواری (cyclothymia) تشخیص داده مــی‌شوند. دلیــل این امــر آن است که در مـراحل اولیه علائم کـم‌کاری تیروئید نسبتا غیـر‌اختصاصی هستـند.

پزشک آموزش دیده در تشخیص و درمان بیماری‌های تیروئید است (مثلا یک متخصص داخلی یا غدد) می‌تواند گواتر را در طی معاینه‌ی فیزیکی و همچنین با بررسی دقیق و شناسایی علائم مشخصه‌ی کم‌کاری تیروئید تشخیص دهد.

در‌طول مراحل اولیه‌ی بیماری، احتمال زیادی وجود دارد که متخصص‌غدد تیروئیدیت هاشیموتو را با دقت بیشتری نسبت به یک پزشک‌عمومی (GP) تشخیص دهد. با این‌حال، در‌طول مراحل اولیه با احتمال بالایی بیمار ابتدا پزشک عمومی را خواهد دید.

اگر بیمار دارای احساس خستگی تدریجی، رنگ‌پریده و یا پوست‌خشک، صدای خشن و یبوست باشد، دکتر برخی تست‌های تشخیصی را پیشنهاد خواهد داد.

تست‌های تشخیصی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

•‌ اندازه‌گیری T4 (تیروکسین):  این تست مقدار تیروکسین در خون را اندازه می‌گیرد. اگر میزان آن پایین باشد این بدان معنی است که مشکلی وجود دارد.

•‌ اندازه‌گیری TSH (تیروتروپین) سرم: اگر سطح خونی TSH بالا باشد، این دقیق‌ترین شاخص هیپوتیروئیدی است. TSH در غده‌ی هیپوفیز تولید می‌شود. هنگامی‌که غده‌ی تیروئید به اندازه‌ی کافی هورمون تیروئید تولید ‌نکند سطوح ‌خونیTSH افزایش می‌یابد. اگر میزانTSH طبیعی باشد کم‌کاری تیروئید رد می‌شود.

• ‌تست آنتی‌بادی ضدتیروئید:

برطبق گزارش انجمن متخصصان غدد آمریکا «افزایش آنتی‌بادی‌های ضد‌تیروئید خاص‌ترین شواهد آزمایشگاهی تیروئیدیت هاشیموتو را ارائه می‌دهد». با این‌حال، این هشدار نیز داده می‌شود که آنتی‌بادی‌ها ممکن‌است در تمام موارد وجود نداشته باشند.

بیماری هاشیموتو گاهی اوقات ممکن است نتایج حاصل از کلسترول تام، سدیم سرم، پرولاکتین سرم و فرمول و شمارش خون را تغییر دهد.

پزشکان معمولا بررسی‌های تصویربرداری را برای تشخیص این بیماری توصیه نمی‌کنند.

روش‌های ممکـن در درمــان تیروئیدیت هاشیموتو چیست؟

اگر بیمار مبتلا به تیروئیدیت هاشیموتو تشخیص داده شود اما سطوح هورمون تیروئید نرمال باشد و هیچ گواتری وجود نداشته باشد، دکتر معمولاً انتظار هشیارانه (watchful waiting) را توصیه خواهد کرد.

بیمارانی که نیاز به درمان دارند در واقع نیاز به درمـان بـرای زندگی دارند.

درمان هورمون جانشین:

برای بیماران مبتلا به گواتر و کم‌کاری غده‌ی تیروئید، درمان جایگـزینی هـورمون تیروئیـد نیاز است.

بیشتر بیماران باید هر روز یک قرص‌لووتیروکسین مصرف‌کنند. افراد با بیماری قلبی زمینه‌ای و یا کم‌کاری تیروئید شدید دارو را با دوز پایین شروع کرده و مقدارمصرف باید به تدریج افزایش یابد.

ممکن‌است چند‌ماه طول‌بکشد تا کمترین بهبودی در علائم مشاهده شود.

ممکن‌است ریزش مو در چند ماه اول درمان وجود داشته باشد، این اثر موقتی است.

بیمار باید تست‌های آزمایشگاهی دوره‌ای داشته باشد، که نتایج آن‌ها مشخص می‌کند که آیا نیاز به تغییر دوز وجود دارد. بدن انسان حتی به جزئی‌ترین تغییرات هورمون تیروئید بسیار حساس است.

تداخلات دارویی:

 برخی داروها و مکمل‌های ممکن‌است با جذب لووتیروکسین تداخل ایجاد کنند. برخی از غذاها ممکن است بر جذب دارو نیز تاثیر بگذارند، از جمله محصولات سویا و یا غذاها با فیبر بسیار بالا.

داروها و مکمل‌های زیر ممکن‌است با جذب مناسب لووتیروکسین تداخل ایجاد کنند:

• رقیق‌کننده‌ی خون مانند وارفارین

• داروهای حاوی استروژن، مــانـند قــرص‌های جلــوگیری از بارداری

• سدیم سولفونات پلی استایرن

• آنتی‌اسیدهایی که شامل هیدروکسید آلومینیوم هستند

• مکمل‌های کلسیم

• مکمل‌های آهن (بسیاری از مولتی ویتامین‌های حاوی آهن)

• برخی داروهای کاهنده‌ی کلسترول، مانند کلستیرامین