همچنین باتوجه به گسترش زندگی در آپارتمان‌ها و عدم دسترسی به فضای بازی و فعالیت فیزیکی در این مکان‌ها، مدرسه یکی‌از معدود مکانهایی است که کودکان و نوجوانان می‌توانند فعالیت فیزیکی در فضای باز را تجربه کنند.
از سوی دیگر، مدرسه در کنار خانواده و رسانه، یکی‌از سه رکن اساسی در آگاهی‌بخشی و ارتقای دانش کودکان و نوجوانان به منظور نهادینه‌سازی رفتارها است و از این جهت، مدرسه و اولیای آن نقشی بسزا در رفتارسازی در فرزندان دارند.
سلامت استخوانها یکی‌از مهمترین مقولاتی است که توجه به آن از ابتدای تولد تا سالهای آخر عمر ضروری است. بیماریهای اکتسابی مرتبط با استخوان مانند نرمی‌استخوان، کاهش تراکم و پوکی‌استخوان، ناهنجاری‌های قامتی و... ممکن‌است از همان اوایل حیات در اثر برخی عوامل محیطی آغاز شده و تا پایان عمر عامل کاهش کیفیت زندگی و ایجاد بیماریهای خطرناک ثانویه مانند شکستگی گردند.
بر‌این‌اساس حفظ و ارتقای سلامت استخوانها از همان ابتدای کودکی یکی‌از مهمترین راهبردها در کاهش بار بیماریهای مرتبط با استخوانها می‌باشد.
به‌این‌منظور باید کوشید تا مبتنی بر مدلهای مختلفی که صاحبنظران برای نهادینه‌سازی رفتارهای مرتبط با سلامت بیان کرده‌اند، الگویی را تدوین و پیاده نمود که در زیر به مهمترین محورهای آن اشاره خواهیم کرد.
آگاهی‌بخشی و ارتقای دانش:
در سالهای اخیر محتوای کتابهای درسی در مقاطع مختلف تحصیلی به لحاظ مفاد مرتبط با سلامت، ارتقای قابل‌توجهی داشته است. اما به‌نظر می‌رسد همچنان جا داشته باشد تا به مقوله‌ی سلامت، خصوصاً سلامت استخوان در کتابهای درسی بیشتر پرداخته شود. سیاست کلی نظام آموزش‌و‌پرورش ما در تدوین محتوای آموزشی بر‌این است که تعدد عناوین درسی کمتر و محتوای عناوین درسی موجود بیشتر گردد. بر‌این اساس با این که عنوان درسی جداگانه‌ای به‌نام سلامت در دروس مقاطع تحصیلی مختلف وجود ندارد، اما محتوای دانشی موجود در قالب دروس دیگر ازجمله علوم و حتی فارسی گنجانده شده و این مفاهیم در برخی بخشهای این کتب به‌عنوان مایه‌ی اصلی آن درس مورد توجه قرار گرفته‌اند.
این سیاست ایجاب می‌کند تا متولیان امر آموزش‌و‌پرورش توجه ویژه‌ای به توانمندسازی مربیان و معلمان مدارس در زمینه‌ی مفاهیم مرتبط با سلامت داشته باشند. چراکه به‌این‌ترتیب، گاهی لازم است که یک معلم درس علوم، ریاضی یا ادبیات، در نقش یک مربی سلامت مسوول ارائه‌ی یک مفهوم بهداشتی برای دانش‌آموزان گردد که دراین مورد لازم است خود، آگاهی کافی درخصوص محتوا و روش ارائه‌ی این مفهوم را داشته باشد. بر‌این‌اساس یک پیشنهاد مهم این است که در برنامه‌های آموزش ضمن‌خدمت مربیان و معلمان حتماً باید آموزش مفاهیم سلامت گنجانده شود.
از سوی دیگر مدرسه تنها عامل آگاهی‌بخشی و ارتقای دانش سلامت در کودکان و نوجوانان نیست، بلکه خانواده و رسانه نیز از مهمترین ارکان مؤثر بر‌این امر می‌باشند. لذا آموزش خانواده‌ها و ارتقای آگاهی آنها درخصوص مفاهیم سلامت خصوصاً سلامت استخوان می‌تواند در ارتقای دانش دانش‌آموزان نیز اثربخش باشد.
رسانه ازجمله رسانه‌های تصویری، بازیهای رایانه‌ای و ... یکی‌از اثرگذارترین عوامل در آگاهی‌بخشی کودکان و نوجوانان است که ممکن‌است بستر بسیار کارآمدی برای ارتقای این دانش باشد. دراین خصوص برنامه‌سازان و متخصصان امر رسانه لازم است در تولیدات و ارائه‌ی برنامه‌ها از مجاری مختلف، به محتوای آموزش سلامت توجه ویژه‌ای داشته باشند و مفاهیم سلامت خصوصاً سلامت استخوان را دست‌مایه‌ی بسیاری از تولیدات رسانه‌ای خود قرار دهند.
بهسازی محیط:
بررسی‌های متعددی از این واقعیت حمایت کرده‌اند که صرف آگاهی‌بخشی و ارتقای دانش منجر به بروز و نهادینه‌سازی رفتار نخواهد شد و دراین راستا حتماً فضاسازی و بهسازی محیط نیز باید مدنظر قرارگیرد. درخصوص ارتقای سلامت استخوان اقداماتی که منجر به بهسازی محیط می‌گردند متعددند که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
زنگ ورزش:
یکی‌از مهمترین ابزارهای ارتقای سلامت استخوان، ارتقای فعالیت فیزیکی در کودکان است. فعالیت فیزیکی در قالب بازیهای کودکانه، ورزش‌های باشگاهی و... با کمک به افزایش رسوب کلسیم در بافت استخوانی منجر به افزایش تراکم‌استخوان و استحکام آنها در کودکان می‌گردد. مدارس و آموزشگاه‌ها با فراهم نمودن زمینه‌ی لازم برای اختصاص ساعاتی در روز و در هفته برای بازی و ورزش نقش اساسی در ارتقای سلامت استخوان کودکان و نوجوانان ایفا می‌نمایند. متأسفانه در برخی مدارس شاهدیم که به‌خاطر کمبود فضاهای فیزیکی و یا به اعتبار اختصاص ساعات بیشتر به دروسی مانند ریاضی و علوم و...، ساعات ورزش را حذف و یا جانشین می‌کنند که این در درازمدت ممکن‌است سلامت استخوانهای نسل آینده را با چالشهای جدی مواجه سازد. فعال‌نمودن زنگهای تفریح و تشویق دانش‌آموزان به انجام فعالیتهای فیزیکی از مجرای برگزاری مسابقات و... دراین دقایق نیز ممکن‌است دراین خصوص راهگشا باشد. خصوصاً این‌که فعالیت فیزیکی درمعرض نورخورشید عامل تأمین ویتامینD مورد نیاز کودکان و نوجوانان نیز خواهد بود.
بوفه مدرسه:
بوفه‌ی مدرسه در بسیاری از مدارس مسوول تأمین و ارائه‌ی میان‌وعده برای دانش‌آموزان است. بوفه‌ی مدرسه با ارائه و در دسترس گذاردن موادغذایی مختلف نقش مؤثری در فرهنگ‌سازی تغذیه درمیان دانش‌آموزان ایفا می‌نماید. ارائه‌ی موادغذایی سالم مانند انواع محصولات لبنی، دانه‌های روغنی و... ممکن‌است در ایجاد فرهنگ تغذیه‌ی سالم و ازسوی‌دیگر ارائه‌ی موادغذایی مانند نوشابه‌های گازدار، آبمیوه‌های مصنوعی، کیکهای با کیفیت پایین و... ممکن‌است در نهادینه‌سازی فرهنگ تغذیه‌ی ناسالم مؤثر باشد.
البته باید پذیرفت که درخصوص پذیرش فرهنگ تغذیه در کودکان و نوجوانان، طعم و رنگ غذا بسیار مهم است. لذا اگر مثلاً شیر در یک بسته‌بندی ساده در کنار آبمیوه‌ای در یک بسته‌بندی رنگارنگ به کودک ارائه شود، کودک قطعاً اقبال بیشتری به آن آبمیوه نشان خواهد داد. دراین خصوص یکی‌از نقشهای مهم بوفه‌های مدارس، حذف موادغذایی نه‌چندان مناسب از جلوی چشمان دانش‌آموزان و جانشینی آن با موادغذایی سالم مانند محصولات لبنی است.
امروزه شیر مدارس یکی‌از برنامه‌های موفقی است که وزارت آموزش‌و‌پرورش با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در مدارس به اجرا گذاشته‌اند که طی آن دانش‌آموزان در طول روز یک نوبت شیر می‌نوشند. هرچند این اقدام، اقدامی بسیار ارزشمند و درخور تقدیر است اما باید به‌این نکته توجه کرد که تأمین شیر برای کودک ازسوی مدرسه نباید جانشین مسوولیت خانواده برای تأمین آن برای فرزندان گردد. به‌این‌معنا که والدین وقتی خیالشان از شیرخوردن فرزندشان در مدرسه راحت شد، دیگر برای منزل شیر تهیه نمی‌کنند و این امر درنهایت رفتار گنجاندن شیر در سبدغذایی کودک را با چالش مواجه می‌کند. راه کاهش این خطر هم آگاهی‌بخشی هم‌زمان خانواده‌ها و ارتقای دانش ایشان درخصوص مزایای شیر و آثار آن در رشد و استحکام استخوانهای کودک است.
برچسب ها
مطالب مرتبط
ثبت نظر