استئوپوروز ثانویه

استئوپوروز به دو دسته‌ی کلی اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. نوع اولیه در واقع یک فرآیند ناشی‌از کمبود استروژن یا ناشی‌از روند طبیعی سالخوردگی می‌باشد.در موارد ثانویه تراکم معدنی استخوان در اثر اختلالات و بیماری‌های مختلف دیگری در طول زندگی فرد رخ می‌دهد، کاهش می‌یابد.
 در نتایج بررسی‌های مختلف 20‌ تا 30‌ درصد موارد استئوپوروز در خانم‌های یائسه و بیش‌از‌50‌درصد موارد استئوپوروز مردان ناشی‌از علل ثانویه است. تعیین این موارد قبل‌از تصمیم به شروع درمان اهمیت دارد و هدف از گرفتن شرح‌حال، معاینات و آزمایش‌های اولیه، رد اینگونه علل است.

استئوپوروز ثانویه را می‌توان به پنج دسته‌ی کلی تقسیم نمود:

داروها: گلوکوکورتیکوئیدها، داروهای ضدتشنج

بیماری‌های اندوکرین و مـتابولیک: هیپوگـنادیـسم، سندرم کوشینگ

مشکلات گوارشی: سوء‌تغذیه، سندرم‌های سوء‌جذب، جراحی برداشت معده  

اختلالات ژنتیک: استئوژنز ایمپرفکتا

سایر موارد: روماتیسم مفصلی، تالاسمی ماژور، پیوند اعضاء
پوکی‌استخوان یکی‌از علائم بارز سندرم گلوکوکورتیکوئید اضافی یا سندرم کوشینگ است که شایعترین علت آن مصرف داروهای استروئیدی است. در سندرم کوشینگ اندوژن حدود40‌تا‌60 درصد تراکم معدنی استخوان بدن کاهش می‌یابد و شکستگی‌های پاتولوژیک تا 67‌ درصد نیز گزارش شده‌است. بیشترین کاهش  تراکم معدنی استخوان با مصرف گلوکوکورتیکوئید اگزوژن، حدود 20‌تا‌30 درصد، در یک‌سال اول دیده می‌شود. بیشترین آسیب در استخوان‌های اسفنجی رخ می‌دهد. حتی مصرف دوزهای پایین گلوکوکورتیکوئید خوراکی یا استنشاقی در درازمدت ممکن‌است باعث آسیب استخوان‌ها گردد. هرچه طول مدت استفاده از‌این داروها بیشتر باشد این خطر بیشتر خواهد شد.  
داروهای ضد‌تشنج از دسته داروهای مهم دیگری هستند که بر متابولیسم استخوان تأثیر گذاشته و ممکن‌است باعث استئوپوروز ثانویه شوند.
از بین بیماری‌های اندوکرین به‌جز سندرم‌کوشینگ، اختلالات اندوکرین دیگری نیز می‌توانند باعث پوکی‌استخوان شوند. ازجمله مهمترین این بیماری‌ها پُرکاری پاراتیروئید، هیپوگنادیسم، آکرومگالی، دیابت و هیپرتیروئیدیسم می‌باشد.
هیپوگنادیسم با مکانیزمی شبیه به یائسگی باعث بروز استئوپوروز در سنین پایین می‌گردد. بررسی عملکرد جنسی و اندازه‌گیری تستوسترون پلاسما یکی‌از مواردی است که به‌ویژه در استئوپوروز مردان اهمیت دارد. همچنین یکی‌از مواردی که باید در کاهش تراکم معدنی استخوان ساعد  و شکستگی‌های این ناحیه مدنظر قرار‌گیرد، هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه است. در دیابت نوع یک همراهی با پوکی‌استخوان دارد، ولی شکستگی‌های هیپ هم در دیابت‌نوع یک و هم نوع دو افزایش می‌یابد.
سوء‌تغذیه و اختلالات گوارشی با کاهش جذب مواد لازم برای ساخت استخوان‌ها، به‌ویژه کلسیم، باعث کاهش تراکم معدنی استخوان می‌شوند. همچنین عوامل التهابی که در بیماری‌های التهابی همانند روماتیسم مفصلی در گردش‌خون آزاد می‌شوند می‌توانند بر روند ساخت و جذب استخوان تأثیرگذار باشند.
باتوجه به درمان‌های مختلفی که برای پوکی‌استخوان درحال‌حاضر وجود دارد و پیشرفت‌هایی که در شناخت بهتر پاتوژنز و تشخیص پوکی‌استخوان حاصل شده‌است، بررسی و کنترل عواملی که می‌توانند به‌صورت مضاعف روند طبیعی کاهش تراکم معدنی استخوان را تشدید نمایند اهمیت پیدا می‌کند. لذا در برخورد با بیماری که به‌دلیل استئوپوروز یا شکستگی‌های ناشی‌از آن مراجعه نموده‌است قبل‌از تصمیم به درمان، باید این علل ثانویه مدنظر قرارگرفته و یک دسته بررسی‌های اولیه‌ی بالینی و آزمایشگاهی برای همه‌ی بیماران انجام گردد.